Την αγάπη μου για το βιβλίο “Μπάρναμπους: Η μεγάλη απόδραση” των αδερφών Φαν την έχω εκφράσει ξανά στο παρελθόν. Το θεωρώ, χωρίς δεύτερη σκέψη, το καλύτερο έργο τους και κάθε χρόνο ψάχνω μια αφορμή να το φέρω στην τάξη και να το διαβάσουμε με τα παιδιά. Φέτος, όμως, είχα την ευκαιρία να το αξιοποιήσω με έναν τρόπο διαφορετικό κι αυτό χάρη στο φετινό μου “ταίρι”, τη συνάδελφο Μαίρη Σουκαλοπούλου, που έχει πάντα όρεξη και ιδέες για να δοκιμάζουμε μαζί νέες προσεγγίσεις στη διδασκαλία.
Μιλώντας για μία άλλη δράση που σχεδιάζαμε, εκφράσαμε κι οι δυο την επιθυμία να διδάξουμε κάποια από τα γράμματα και τις “φωνούλες” που μαθαίνουμε φέτος στην Α’ Τάξη ξεφεύγοντας λιγάκι από το σχολικό εγχειρίδιο και κάνοντας κάτι διαφορετικό. Μιας που είχαμε μπει στο δεύτερο τεύχος της Γλώσσας, η πρώτη μου σκέψη ήταν ο “Μπάρναμπους”, αυτό το ξεχωριστό πλάσμα που ήταν μισός ελέφαντας και μισός ποντίκι. Και κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα του να προσεγγίσουμε τα δίψηφα “μπ” και “ντ” μέσα από αυτό το βιβλίο…
Πριν, όμως, σας μιλήσω για τους γλωσσικούς στόχους που θέσαμε, αξίζει να γράψω δυο λόγια για την πλοκή του βιβλίου, που, αν έπρεπε να το χαρακτηρίσω με μία λέξη, θα ήταν η λέξη “αριστούργημα”.
Η ιστορία εκτυλίσσεται κατα βάση σε ένα μυστικό εργαστήριο, χτισμένο κάτω από το κατάστημα “Τέλεια Κατοικίδια”. Εκεί, στο δωμάτιο “Αποτυχημένες Δοκιμές” ζει ο Μπάρναμπους. Μισός ποντίκι και μισός ελέφαντας, δεν έχει γνωρίσει τίποτε άλλο στη ζωή του πέρα από τη γυάλα στην οποία μένει. Παρέα του είναι οι φίλοι του, οι άλλες “Αποτυχημένες Δοκιμές”, που ζουν κι εκείνοι στις δικές τους γυάλες. Ώσπου μια μέρα οι Πράσινες Λαστιχένιες Στολές, οι άνθρωποι δηλαδή που είχαν αναλάβει να ταΐζουν και να προσέχουν αυτά τα πλάσματα, μπήκαν στο δωμάτιο και έβαλαν σε κάθε γυάλα μια σφραγίδα που έγραφε “απορρίπτεται”. Οι “Αποτυχημένες Δοκιμές” γρήγορα κατάλαβαν οτι αυτό σήμαινε ένα και μόνο πράγμα: είχε έρθει η ώρα να ανακυκλωθούν, αφού ως αρχικά πειράματα των επιστημόνων του εργαστηρίου δεν είχαν θεωρηθεί Τέλεια Κατοικίδια. Με την προτροπή του Μπάρναμπους αποφασίζουν να αποδράσουν και τότε ξεκινά μια τρελή περιπέτεια, που έχει αίσιο τέλος χάρη στη δύναμη της αλληλεγγύης και της συνεργασίας…
Όλο το βιβλίο είναι ένα μικρό έργο τέχνης! Η εικονογράφηση των αδερφών Φαν είναι ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΗ, με αμέτρητες λεπτομέρειες που συμπληρώνουν το κείμενο και βοηθούν στη διαπραγμάτευση του νοήματος, αλλά και χρώματα που σε μαγνητίζουν. Κάθε δισέλιδο έχει την αξία και τη σημασία του και νιώθω οτι όσες φορές και να διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο θα ανακαλύψει και κάτι διαφορετικό!
Τα δε μηνύματα της ιστορίας είναι πολλαπλά και ανάλογα με το στόχο που θέτει κανείς, μπορεί να δώσει έμφαση σε εκείνα που έχουν περισσότερη ουσία για την τάξη του ή τα θέματα που επεξεργάζεται εκείνη την περίοδο.
Όπως καταλαβαίνετε, ήταν πολύ δύσκολο να περιορίσουμε (χρονικά κυρίως) τις ιδέες που είχαμε για το βιβλίο και για τις δράσεις που θα συνόδευαν την ανάγνωσή του. Αποφασίσαμε να “σπάσουμε” την ιστορία σε δύο μέρη και για να χωρίσουμε τις δραστηριότητες, αλλά και για να εντείνουμε την αγωνία των παιδιών, καλλιεργώντας ταυτόχρονα τη δεξιότητά τους να κάνουν υποθέσεις για τη συνέχεια της ιστορίας, αντλώντας στοιχεία από το κείμενο και την εικονογράφηση.
ΗΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ
Το πρώτο δίωρο διαβάσαμε το βιβλίο μέχρι το σημείο όπου ο Μπάρναμπους ονειρεύεται μια ζωή έξω από το εργαστήριο. Η ανάγνωση δεν έγινε βιαστικά, αντίθετα είχε διαδραστικό χαρακτήρα. Κάθε σελίδα ήταν αφορμή για συζητήσεις που αφορούσαν όχι μόνο την κατανόηση ή την παρατήρηση των εικόνων, αλλά και την επεξεργασία του λεξιλογίου σε επίπεδο τόσο σημασιολογικό όσο και μορφολογικό. Ήταν φοβερό το πόσο συνδέθηκαν τα παιδιά με τους ήρωες και την πλοκή, το πόση διάθεση είχαν να συμμετέχουν, να κάνουν τις δικές τους υποθέσεις για τη συνέχεια, να μπαίνουν στη θέση των ηρώων και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Ταυτόχρονα, η ανάγνωση γι’ αυτά (σε επίπεδο αποκωδικοποίησης) απέκτησε άλλο όνομα, καθώς έμπαιναν στη διαδικασία να διαβάσουν λέξεις και φράσεις προκειμένου να “ξεκλειδώσουν” την ιστορία.
Για την διαδραστική ανάγνωση αυτού του βιβλίου βασίστηκα στην τεχνική του Interactive Read Aloud. Είχα προετοιμάσει εκ των προτέρων τις ερωτήσεις αλλά και σημειώσεις για κάθε σελίδα, που τύπωσα σε αυτοκόλλητα χαρτάκια και κόλλησα στο βιβλίο, για να μπορώ να τις βλέπω την ώρα της ανάγνωσης και να μην ξεχάσω κάτι σημαντικό. Είναι μια τεχνική που της αξίζει μια ξεχωριστή παρουσίαση και σκοπεύω σύντομα να σας γράψω περισσότερα γι’αυτή.
Τελειώνοντας αυτή την πρώτη φάση της ανάγνωσης, μοιράσαμε στα παιδιά ένα φύλλο εργασίας για παραγωγή γραπτού λόγου. Έχοντας γνωρίσει τις “Αποτυχημένες Δοκιμές” κλήθηκαν να φανταστούν οτι ήταν επιστήμονες σε αυτό το μυστικό εργαστήριο και έπρεπε να σχεδιάσουν το δικό τους τέλειο κατοικίδιο. Στη συνέχεια, με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά που κατέγραψαν, το ζωγράφισαν στη δική του γυάλα.
Το φύλλο εργασίας ήταν προσαρμοσμένο στις δυνατότητες των παιδιών της Α’ τάξης. Θεωρώ πως μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να το εμπλουτίσουν ακόμα περισσότερο, εξασκώντας τις ικανότητές τους στην περιγραφή. Οι Εκδόσεις Μεταίχμιο έχουν μία πολύ ωραία εκδοχή του ΕΔΩ.
Μόλις ολοκληρώσαμε αυτή τη δραστηριότητα, συνεχίσαμε τη διαδραστική ανάγνωση λίγο ακόμα, μέχρι το σημείο που οι Πράσινες Λαστιχένιες Στολές έβαλαν τις σφραγίδες με τη λέξη “απορρίπτεται” σε κάθε γυάλα. Επεξεργαστήκαμε αυτή την ομολογουμένως δύσκολη λέξη, βρήκαμε συνώνυμες, αλλά και λέξεις που ανήκουν στην ίδια οικογένεια και κλείσαμε με την αγωνία του τι θα γίνει στη συνέχεια…
Ως εργασία για το σπίτι, δώσαμε στα παιδιά ένα φύλλο εργασίας για τα δίψηφα ΜΠ/ΝΤ εμπνευσμένο από την ιστορία, με ένα μικρό κείμενο για ανάγνωση, αντιγραφή και ορθογραφία και κάποιες ασκήσεις. Το αρχείο θα το βρείτε στο τέλος.
ΗΜΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Η δεύτερη μέρα ξεκίνησε με μία ανακεφαλαίωση των όσων διαβάσαμε ως τώρα. Τα παιδιά καλλιέργησαν την ικανότητά τους να αφηγούνται μία ιστορία και προσωπικά εντυπωσιάστηκα από το πόσες πληροφορίες και λεπτομέρειες είχαν συγκρατήσει! Η αγωνία τους να μάθουν τη συνέχεια ήταν μεγάλη και, όπως και την πρώτη μέρα, παρακολουθούσαν τη διαδραστική ανάγνωση με πολλή ενέργεια και όρεξη για συμμετοχή.
Αμέτρητες σκηνές μας έδωσαν την ευκαιρία να προσεγγίσουμε το θέμα της διαφορετικότητας, τη δύναμη της φιλίας και της συνεργασίας αλλά και την αξία της ελευθερίας. Δεν έλειψαν, όμως, και οι αφορμές για επίτευξη γλωσσικών στόχων, κυρίως σε επίπεδο λεξιλογίου.
Αφού ολοκληρώσαμε την ανάγνωση, στολίσαμε την τάξη με μια αφίσα εμπνευσμένη από το μήνυμα του βιβλίου! Το ίδιο μήνυμα έφτιαξα και σε σελιδοδείκτες, που δώσαμε ως δωράκι στα παιδιά.
Κι έπειτα, ήρθε η ώρα για… τηλεπαιχνίδι! Τα παιδιά χωρίστηκαν σε 5 ομάδες και στον προτζέκτορα εμφανίστηκε ένας τροχός με ερωτήσεις που ετοίμασε η Μαίρη μέσα από στοιχεία της ιστορίας. Κάθε ομάδα έπρεπε να γράψει την απάντηση σε ένα χαρτί και να το σηκώσει ψηλά, με νικήτρια εκείνη την ομάδα που έγραφε τη λέξη πρώτη και σωστά! Έμφαση δόθηκε στην επιλογή λέξεων που περιείχαν τα δίψηφα που μάθαμε, αλλά και λέξεις με 3 σύμφωνα στη σειρά (σφραγίδα) ή με κατάληξη -ιο/-ια. Φυσικά, το παιχνίδι ήταν ένας τρόπος να “ελέγξουμε” και τη μνήμη και παρατηρητικότητα των παιδιών.
Η μέρα έκλεισε με άλλο ένα παιχνίδι λεξιλογίου, βασισμένο στο μοντέλο frayer και προσαρμοσμένο από τη Μαίρη για μαθητές/τριες Α’ Δημοτικού. Αυτή τη φορά στις ομάδες δόθηκε μια λέξη, από εκείνες που είχαμε ήδη επεξεργαστεί κατα την ανάγνωση, και κλήθηκαν να γράψουν τη σημασία της, να φτιάξουν μια πρόταση που να την περιέχει, αλλά και να τη ζωγραφίσουν.
ΗΜΕΡΑ ΤΡΙΤΗ
Η επεξεργασία του βιβλίου έκλεισε την τρίτη ημέρα με μια κατασκευή. Τα παιδιά έφτιαξαν με πλαστελίνη τα δικά τους πλάσματα, βασισμένα στα στοιχεία που είχαν καταγράψει την πρώτη ημέρα στα φύλλα εργασίας τους. Τα τοποθετήσαμε μέσα σε “γυάλες” φτιαγμένες από πλαστικά μπουκάλια κομμένα στη μέση και φυσικά κολλήσαμε και τις σφραγίδες με τη λέξη “απορρίπτεται”.
Ως εργασία για το σπίτι κλήθηκαν να ζωγραφίσουν στο παρακάτω φύλλο τι ονειρεύονται εκείνα, όπως ο Μπάρναμπους ονειρευόταν μια μέρα να δει τα αστέρια.
Ήταν ο πιο όμορφος τρόπος να κλείσει μια εβδομάδα γεμάτη δράση, ενθουσιασμό και χρώματα! Εύχομαι να σας χαρίσαμε λίγη έμπνευση και σας προτρέπω να αναζητήσετε το βιβλίο και να το αξιοποιήσετε και στη δική σας τάξη!
Παρακάτω θα βρείτε συνδέσμους για όλα τα αρχεία που δημιουργήσαμε και που μπορώ να μοιραστώ μαζί σας. Δυστυχώς, δεν μπορώ να ανεβάσω το υλικό που περιέχει εικόνες/σκίτσα του βιβλίου, καθώς τα πνευματικά δικαιώματά τους δεν μου ανήκουν.
Την εικόνα της γυάλας που βλέπετε στις φωτογραφίες την κατέβασα δωρεάν από εδώ.
Αθηνά